23 października 2019 roku Parlament Europejski i Rada Europy przyjął dyrektywę o sygnalistach. 17 grudnia 2021 roku powinna ona zostać wprowadzona we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, w tym także przez Polskę. Jak wygląda to w naszym kraju?
Czego dotyczy i kto musi wdrożyć dyrektywę o sygnalistach?
Mianem sygnalisty określa się osobę, która zgłasza nieprawidłowości w funkcjonowaniu danego przedsiębiorstwa czy jednostki publicznej odnośnie prawa unijnego. Sygnalistą może być nie tylko osoba, która zatrudniona jest w danej jednostce czy przedsiębiorstwie. Nieprawidłowości mogą zgłaszać także byli pracownicy, osoby ubiegające się o pracę, wolontariusze czy stażyści. Przyjęta przez Parlament Europejski i Radę Europy dyrektywa ma chronić osoby dokonujące zgłoszenia nieprawidłowości. Obowiązek jest wdrożenia spoczywa na podmiotach publicznych i jednostkach samorządu terytorialnego, w których zatrudnionych jest więcej niż 50 pracowników. Dyrektywę o sygnalistach muszą wdrożyć także podmioty prywatne zatrudniające powyżej 250 pracowników.
Czy Polska wdrożyła dyrektywę o sygnalistach?
Dyrektywa to akt prawny, który powinien zostać implementowany na grunt państwowy przez każde państwo, które jest członkiem Unii Europejskiej. Obowiązek ten spoczywa także na Polsce. Osobą odpowiedzialną za wdrożenie uregulować wynikających z dyrektywy o sygnalistach jest Minister Rozwoju, Pracy i Technologii. Na stronie Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa został opublikowany 14 października 2021 roku. Konsultacje publiczne rozpoczęły się pięć dni później. Zakończono je 17 listopada. Do tej pory jednak Polska jest krajem, który nie wywiązał się z obowiązku zaimplementowania dyrektywy do przepisów prawa obowiązującego w naszym kraju.
W jaki sposób przedsiębiorstwa mogą przygotować się na wejście przepisów o ochronie sygnalistów?
Prace nad krajowymi przepisami dotyczącymi ustawy o sygnalistach nie zostały zakończone. Zdaniem prawników pracodawcy, którzy zobowiązani są do stosowania dyrektywy o sygnalistach nie powinni z jej wdrożeniem czekać, aż zakończą się nad nią prace rządu. Zdaniem wielu prawników rozsądnie jest opracować własne procedury zgłaszania przypadków naruszenia prawa. Gdy zostanie uchwalona polska ustawa o sygnalistach, wystarczy procedury te dostosować do przepisów polskiego prawa. Dostosowanie do nowych zasad nie będzie bowiem zadaniem prostym. Przygotowując się do ich wejścia w życie odpowiednio wcześniej, przedsiębiorcy mogą zmniejszyć koszty związane z dostosowaniem się do nowych zasad.
Polska miała czas na implementację dyrektywy o sygnalistach do 17 grudnia 2021 roku. Na wprowadzenie zmian w związku z dyrektywą muszą być przygotowane wszystkie urzędy, organy administracji państwowej, placówki służby zdrowia, przedsiębiorstwa prywatne, fundacje i stowarzyszenia.
Monika Zygmunt-Jakuć (Insoektor Ochrony Danych)