Sygnalista (whistleblower) to osoba, która przekazuje swoim przełożonym informacje o nieprawidłowościach w zakładzie pracy. O problemach tych osób od pewnego czasu jest dość głośno. Czy prawo w jakiś sposób chroni te osoby?

Sygnalista: kim on jest?

Jak wspomnieliśmy we wstępie, sygnalista przekazuje przełożonym informacje o nieprawidłowościach w zakładzie pracy. Kieruje się przy tym dobrem swojego miejsca pracy, dlatego, jeśli przełożeni nie reagują na dostarczone przez niego informacje, przekazuje je odpowiednim organom i/lub mediom.

O czym mówi dyrektywa o sygnalistach?

Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły Dyrektywę o ochronie dóbr osób zgłaszających nieprawidłowości i naruszenia w zakładzie pracy 23 października 2019 roku. W świetle tej dyrektywy nieprawidłowości mogą być zgłaszane jednym z trzech kanałów:

-wewnętrznym czyli w ramach danego zakładu pracy;

-zewnętrznym;

-w drodze ujawnienia publicznego.

Ten trzeci kanał powinien zostać wykorzystany w ostateczności czyli wtedy, gdy po dokonaniu zgłoszenia wewnętrznego bądź zewnętrznego do właściwych organów nie zostały z ich strony podjęte żadne działania.

Przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne w celu wprowadzenia w życie dyrektywy powinny zostać zakończone w Polsce do 17 grudnia 2021 roku. Wyjątkiem są przedsiębiorstwa prywatne, które zatrudniają od 50 do 249 pracowników. Implementacja dyrektywy w tych przedsiębiorstwach powinna zakończyć się z dniem 17 grudnia 2023 roku.

Jakie obowiązki na przedsiębiorców nakłada dyrektywa o sygnalistach?

Obowiązkiem pracodawców jest zapewnienie ochrony osobom, które dokonują zgłoszenia o nieprawidłowościach. Ale jest to tylko jeden z obowiązków. Przedsiębiorcy zobowiązani są także do stworzenia kanałów służących do dokonywania zgłoszeń przez sygnalistę. Obowiązek ten spoczywa na wszystkich przedsiębiorcach, którzy zatrudniają nie mniej niż 50 pracowników. Obowiązki te spoczywają nie tylko na prywatnych przedsiębiorcach, ale także na firmach z sektora publicznego. Nowymi regulacjami zostały objęte również gminy liczące więcej niż 10 tysięcy mieszkańców. Do wymogów dyrektywy muszą dostosować się między innymi:

-spółki komunalne;

-urzędy;

-jednostki samorządu terytorialnego;

-spółki prawa handlowego.

Zgodnie z regulacjami zapisanymi w dyrektywie, na podjęcie stosownych działań po informacjach otrzymanych od sygnalisty jest 3 miesiące. Obowiązkiem pracodawcy jest także stworzenie kanałów przyjmowania zgłoszeń w taki sposób, aby zapewniały sygnaliście poufność. Dostępu do danych osoby dokonującej zgłoszenia nie mogą mieć żadne osoby nieuprawnione. Nieprawidłowości zgłaszane przez sygnalistów mogą dotyczyć przykładowo bezpieczeństwa produktów, zamówień publicznych, ochrony środowiska, kwestii podatkowych. Dziedziny i akty prawne, których naruszenia mogą być zgłaszane zostały określone w dyrektywie.

Zapewnienie ochrony sygnalistom to jeden z ważniejszych obowiązków, która na pracodawców nakłada unijna dyrektywa o sygnalistach. Rozpoczynamy cykl wpisów na naszym blogu poświęconych kwestii sygnalistów, zatem temat ten będzie przez nas jeszcze mocno zgłębiany.

Monika Zygmunt – Jakuć (Inspektor ochrony Danych)